فداغ شناسی

فداغ لارستان را بیشتر بشناسیم

فداغ نام دهستانی است در بخش گراش از توابع شهرستان لارستان در جنوب استان فارس در ایران واقع شده ‌است.

موقعیت و وسعت فداغ:

این دهستان در جنوب شهر لار قرار دارد و از توابع بخش گراش است و در حدفاصل ارد و بیرم و صحرای باغ واقع شده است. این دهستان به طول ۴۸ کیلومتر -از دیده بان تا خلیلی- و به عرض 22 کیلومتر -از شمال به کوه بالنگستان و از جنوب به گردنه انجیرو- است و ارتفاعش ازسطح دریا 531 متر است.

 جمعیت:

جمعیت این دهستان و روستاهای اطراف آن جمعاً ۶۴۰۰ نفر است. در این دهستان ۴ گروه قومی-زبانی زندگی می‌کنند:

• «فارسی‌زبانان» : درفداغ ساکن هستند.
• «تراکمه» : در روستای خلیلی ساکن هستند.
• «کورش‌ها(قریش)» : ساکن روستاهای دیگر فداغ.
• «ترک» : ساکن روستاهای دیگر هستند.

گویش مردم فداغ و دیده‌بان عچمی (با لهجه فداغی)، از شاخه‌های فارسی قدیم و پهلوی، است. این دهستان شامل ۹ روستا است.

پیشهٔ مردم:

کشاورزی ، دامداری ، صنعت و خدمات پیشهٔ اکثر اهالی است. کم‌آبی و هوای نامساعد و شوری اراضی، کشاورزی را با محدودیت‌هایی روبرو کرده‌است اما به واسطه همت کشاورزان این منطقه در ردیف مناطق زراعی قرار گرفته‌است. راه‌اندازی کارخانه‌های نیوپان، آجرپزی، سنگ شکن، مرغداری و گاوداری باعث به وجودآمدن فرصت‌های شغلی برای مردم منطقه شده‌است. لازم به ذکر است که تعداد زبادی از مردان و جوانان فداغ در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، همچنین شهرهای ایران از جمله شیراز ،بندر عباس،مشهد و اصفهان به تجارت و کسب و کار مشغولند، گفتنی است طبق آماری که در دست است حدود ۲۰۰۰ نفر از فداغی‌ها در بندرعباس ساکن هستند.

 مشاهیر و اماکن فرهنگی:

نویسندگان ، شاعران و ادیبان هویت جوامع فرهنگی هستند، و مشهورترین آن‌ها:

• محمد باقرفداغی (لارستانی).
• صنعت فداغی از شاعران دوران قدیم فداغ به شمار می‌آیند.
• مراکز آموزشی در فداغ یک دبستان پسرانه و یک دبستان دخترانه است. همچنین در تمام روستاهای حومه دبستان وجود دارد. مدارس راهنمایی و دبیرستان و مراکز پیش دانشگاهی دخترانه و پسرانه نیز از دیگر مراکز آموزشی دهستان است. کتابخانه بزرگ مهدیه با داشتن چندین هزار جلد کتاب به صورت کامپیوتری دراکثر مسایل و موضوعات که به همت چند تن از جوانان راه‌اندازی شده، پذیرای مراجعین و طالبان فرهنگ و دانش است.

اماکن مذهبی:

• حسینیه : در فداغ دو حسینیه به نام‌های حسینیه جامع و حسینیه وحدت وجود دارد که در ماه‌های رمضان و محرم عزاداران حسینی به این دو مکان آمده و در سوگ مولایشان عزاداری می‌کنند.
• مسجد: در فداغ چندین مسجد به نام‌های مسجد جامع و مسجد قتال و مسجد صاحب الزمان و مسجد رسول اکرم(ص) وجود دارد. مسجد رسول اکرم(ص) در قدیم بنام مسجد زایر حسینی مشهور بود که توسط شخصی به نام زایر حسین ساخته شده و اخیرا بازسازی شده است.

• امامزاده : در فداغ چندین آرامگاه امامزاده وجود دارد که یکی از آن‌ها در کنار مسجد جامع و یکی در بالنگستان است. همچنین امامزاده میر ابول به معروف به پیر بل در ۹ کیلومتری جاده فداغ-بیرم واقع است.

 آثار و اماکن تاریخی:

• قلعه میمون.
• سد گمپو.
• قلعه سوخته.
• قلعه دولاب .
• آسیاب آبی فداغ
• چهارطاق فداغ
• تل آتشکده: در ۱۵ کیلومتری غرب فداغ نزدیک قلعه میمون تپه‌ای باستانی وجود دارد که قدمت آن به دوران قبل از اسلام برمی‌گردد. این مکان یکی از پرستشگاه‌های زرتشتیان فداغ بوده است.

حمام بزرگ عمومی فداغ درآینده شرح مبسوط آن داده می شود.

 بالنگستان

در ۵ کیلومتری شمال دهستان فداغ در دامنه جنوبی کوه‌های عظیم بالنگستان (نزدیک گردنه بالنگستان)که ادامهٔ رشته‌کوه زاگرس جنوبی است، منطقه‌ای خوش آب وهوا و سرسبز وجود دارد که دارای چشمهٔ دایمی آب و نخلستان و درختان لیمو است. همچنین زیارتگاهی در آن واقع شده که پذیرای زایرین از مناطق همجوار است. در گذشته نه چندان دور آسیاب آبی بالنگستان رونق فراوانی داشته که آب آن از چشمه و قنات اطراف تامین می‌شده‌است. در بالای نخلستان برج دیده بانی نیز وجود دارد.

قنات‌ها و آسیاب‌های آبی وآب فداغ:

در منطقه فداغ چندین آسیاب آبی و رشته قنات‌های زیادی وجود داشته که تا ۵۰ سال پیش دارای رونق بوده و پس از آن قنات‌ها و آسیاب‌ها از رونق و آبادانی افتادند. از جمله قنات‌ها یکی «قنات حسن آباد» و دیگری «قنات جعفرآباد» است. (در رابطه با آب فداغ و سیر مراحل انجام آن از چاه عمادده و شبکه داخلی آن توضیح داده میشود.)

 سد گمپو

در ۳ کیلومتری جنوب فداغ شده‌است. مصالح مورد استفاده در سد سنگ و ساروج است.طول تاج ان حدود ۲۵ متر وارتفاع آن 22 متر و ضخامت سد ۶ متر است. قدمت ساخت این سد بر طبق آثار به جامانده و بررسی‌های صورت گرفته به دوره زرتشتیان باز می‌گردد و در جریان حمله افغان‌ها قسمتی از ان تخریب شده است. در پایین دست سد چشمه‌ای واقع شده که برای درمان امراض پوستی مفید است.

 قلعه سوخته

از آثار به جای مانده که در قلعه سوخته موجود است و نیز کند و کاوهایی که به صورت غیر قانونی در آن صورت گرفته شده؛ نشان از قدمت آن به دوران پیش از اسلام دارد و اشیای کشف شده در آن دارای ارزش زیادی از لحاظ معنوی و تاریخی است. آثار به جا مانده در آن شباهت‌هایی با قلعه میمون فداغ دارد.

چهار طاق

یکی دیگر از آثار تاریخی فداغ مکانی سنگیست که دارای هشت ستون مجزا از هم در دو قسمت که یکی از قسمت‌های آن تخریب شده با سقفی گنبدی شکل است.