چندی قبل یکی از همکاران زحمتکش ما با جناب آقای احمد جهانپناه ارتباط تلفنی برقرارنموده واز ایشان ضمن تشکر بخاطر همکاری صمیمانه بافداغ نیوز از ایشان قول گرفته بودند که درمورد فداغ وتاریخچه آن مطالبی رادراختیار ماقراردهد جناب آقای جهانپناه هم باکمال میل این قول رابه ما دادند که تاجایی که فکرشان همکاری نماید دریغ نورزند
ما ضمن تشکر مجدد از ارسالهای خوب این پیشکسوت شریف چند مطلب آموزنده ارسال شده از طرف ایشان را جهت بهتر شناختن فداغ منتشر نموده ایم که امید واریم جوانان عزیز از آنها استفاده کامل برده وتشکر خالصانه خود رااز این مرد سردوگرم چشیده ابراز نمایند
بادرود فداغ قدیم
فداغ در نقشه های قدیم فداق مینوشتند
فراخ هم میگفتند بمعنی دشت وسع
پیداغ هم میگفتند چون دین گبری داشتند یعنی زر تشتی وحا ظر نبو دند اسلامرا بپزیرند ومقداری خمیر ما نند عمامه بر سر انها می گذاشتند وپیه داغ در ان میریختند تا از لجاجت که خاص فداغ است دست بکشند واسلامرا قبول نمایند فداغ در گذشته ها شهر ستان بوده که پیر شهر ستان هنوز مو جود است ودارای خند ق بوده که از هجوم دشمنان جلو گیری میشده ودارای قلعه دهگاهی که اکنون بجایش در مانگاه سا خته شده وقلعه دو لوح روی کوه در شرق فداغ میباشد وقلعه میمون روی کوه در غرب فداغ میباشد وقلعه سو خته روی کوه در شمال غربی فداغ میبا شد که بو سیله تیمور لنگ اتش زده شد وتخریب گردید وقلعه دیده بان وقلعه عما د ده تا بع قلعه فداغ بوده
دارای فاریابهای حسن اباد وجعفر اباد وفا ر یابو ( پا رهوو ) وفار یاب بالنگستان بوده وسد گمپو نیز ارا ضی فداغرا ابیاری مینموده داری نخلستانهای بسیاری بوده ومحصولات ان گندم جو پنبه کنجد تنباکو پیاز و خشخاش ( تر یاک ) بوده وچاه گرده را ( گندرا ) که اینک قتا لیها در ان ز را عت میکنند دارا ی دو ستو ن به ار تفاع 3 متر بود و یک چرخ بزرگ در بالا ی ان قرار داشت که بوسیله گاو نر با دلو بزرگ از ان اب میکشیدند وبیشتر تنباکو وپیاز میکا شتند
فداغ دارای 360 اب انبار در داخل واطراف بود که اب شرب اهالی برای مدت یکسال تا مین مینمود
ودارای دو اسیاب ابی بود که در دو فرسنگی شرق فداغ وا قع است وارد مردم فداغ واطرافرا تا مین میکرد وتا سال 1335 نیز کار میکرد
از فداغ تا نخلستاهای فداغ بنام ( مخدان ) در شرق فداغ چهار فر سنگ میبا شد وتا خلیلی 4 فرسنگ وتا بیرم 4 فرسنگ وتا ارد 4 فر سنگ میباشد
معروفترین اب انبارها ی فداغ
برکه خواجه برکه ما سین بر که بهزادی برکه دو تخو
بر که های زیر قلعه 3 برکه واسامی دیگر یادم نیست
باتشکرازارسال خوب آقای جهان پناه
بادرود از قدیم میگفتند اسیاب به نوبت
اسیاب همیشه شلوغ بود ومیشد که تا یک هفته هم نوبت نمیشد واانجا میماندند
وولی ( پته پیش ا ل ) بو د که نوشته خان برای اطرا فیان و در باریان خان که بدون نوبت گندم ها یشان را ارد کنند
با درود فداغی
اهالی فداغ قدیمی بنام اغا ها بوده اند که مردمی بسیار متکبر وخود خواه بو ده اند تا جا ئیکه با ید نوکر وخدمه لقمه به دهان میگذا شتند ودر د ستشوئی هم نو کر وخدمه انهارا پاک میکردند انها یا منقرض شده ویا بجا های دیگر مها جرت کرده اند در عراق دهستانی بنام الفداغیه است در عربستان وکویت وقطر وامارات به غیر از فداغیهای خو دمان طوایفی بنام فداغی هستند که از احفاد شمری (با تشدید ) که همان شمر ذوالجوشن خو دمان باشد زیاد هستند که مهندس و ددکتر واستاد دانشگاه میباشند ومن کتابی بنام ( فداغ الفداغی ) دیده ام که در دا نشگاه اردن تدریس میشود وبمن قول داد که یک نسخه انرا بمن بدهد ولی وفا نکرد در عربستان شر کتهای بزرگی وجود دارد که بنام فداغی میباشد فداغیهای کنونی هیچ یک فداغی الا صل نیستند طوایف استادها وصلاحیها وز مانیها قدیمی هستند طوایف مد در ویشی و کبل احسنی و شیخ هادیها میباشند